تاریخچه وانت نیسان سایپا (زامیاد 24) + تصاویر اولیه

در این نوشته قصد داریم به تاریخچه نیسان وانت (معمولا آبی!) که به نوعی ماکتش یکی از پرفروشترین محصولات پیام کالا هست (البته در کنار سایر ماکت ماشین های ایرانی) بپردازیم چیزی که برای خودم هم تازگی داشت و باوجود اطلاعات و علاقه تقریبا زیاد در مورد انواع ماشین در این مورد تا قبل از نوشتن این مقاله اطلاعی نداشتم. و اما …

نسل سوم نیسان جونیور، که در ایران با نام زامیاد 24 شناخته می‌شود، در سال ۱۳۴۹ در ایران برای اولین بار توسط شرکت زامیاد تولید شد، سپس در سال ۶۵ با تغییر نام با عنوان سایپا۲۴ تولید و عرضه گشت.

وانت نیسان زامیاد (سایپا) آبی صدادار-چراغدار

نگاهی به سوابق نیم‌قرنی نیسان جونیور یا آبی:

از معدود خودروهایی که در کشورمان بیشتر به‌واسطه رنگش شاخص بوده (البته بجز پیکان سفید یا 405 نقره ای یا …)و به همین سبب هم در بین انبوهی از خودروهای ریزودرشت دیگر به سهولت قابل‌شناسایی است، نیسان جونیور و یا به قولی عامیانه همان آبی خودمان است! این وانت‌بار نسبتاً بزرگ و عظیم‌الجثه، نقش دوگانه‌ای را در حیطه حمل‌ونقل این سرزمین به یادگار نهاده، نقشی که جنبه‌های مثبت و منفی را توأمان در خود جمع نموده است. جنبه مثبت ماجرا به توانمندی و حمل هزاران تن بار از سوی این مرکب آهنین باز می‌گردد و جنبه منفی آن، به خیل بی‌شماری از تصادفات و احیاناً کشتارهای بی‌امان!.. این خودروی جنجالی و پرهیاهو که دستکم سه نسل از ما ایرانیان را درگیر خود ساخته از تاریخچه مختصری برخوردار است که در ذیل پیشکش شما عزیزان می‌شود.

در سال ۱۳۷۷ مجدداً با نام زامیاد ۲۴ تولید شد. از سال ۸۸ مدل‌های جدیدی مانند ۲۴nbb زامیاد (تغییر در نمای ظاهری) و زامیاد۲۴nib (ترمز ضد قفل و سیستم ebd) تولید شد. از سال ۸۹ نوع دیزلی آن با عنوان زامیاد۲۸nbb برای اولین بار در نمایشگاه خودرو تبریز به نمایش در آمد. بسیاری از رانندگان زامیاد۲۸۸ (گازوئیلی) به دلیل استفادهٔ شرکت زامیاد از موتور چینی کم ارزش و اشکال در سیستم خنک کننده (رادیاتور)و نیز قیمت بالای آن (26280000 تومان) از این خودرو ناراضی هستند. همچنین رانندگان خودرو زامیاد۲۴هایی که از سال ۷۷ به بعد تولید می‌شود به دلیل استفاده نکردن از موتور ژاپنی اصل که در سری‌های قبل استفاده می‌شد از این خودر رضایت چندانی ندارند. بر اساس قوانین پلیس راهنمایی و رانندگی ایران، خودرو زامیاد۲۴ مجاز به حمل ۲۸۰۰ کیلوگرم بار می‌باشد ولی این وانت قابلیت حمل ۵۰۰۰ کیلوگرم را دارد.

نام جونیور (JUNIOR) به یک سری از پیکاپ‌های میان‌سایز کمپانی نیسان اطلاق می‌شود، پیکاپ‌هایی که از سال‌های 1956 الی 1982 میلادی در مدار تولید بودند. درمجموع، تمامی آن‌ها شامل سه نسل متفاوت از یکدیگر هستند که در سری‌های متعددی هم به تولید رسیدند، این سری‌ها با کدهای B40،B42 و B140 – سری 40 و 41 – سری 140/141 روانه بازارهای جهانی شدند.

نخستین نسل از جونیور که در سری‌های B40،B42 و B140 به تولید رسید، در اکتبر سال 1956 میلادی، روانه بازارهای جهانی شد. این وانت‌بار که از شباهت‌های فراوانی هم با همتایان آمریکایی خود برخوردار بود، از یک پیشرانه چهار سیلندر 1.5 لیتری نیرو می‌گرفت. توان این پیشرانه معادل 50 اسب بخار بود و می‌توانست سرعتی برابر با 90 کیلومتر بر ساعت برای این خودرو مهیا کند. خودروهای این نسل از ظرفیت حمل 1.75 تن بار برخوردار بودند. کمی بعد و در سال 1958 میلادی، سری B42 معرفی شد که از پیشرانه‌ای با توان 57 اسب بخار بهره می‌برد (البته دراین‌بین از طراحی B41 صرف‌نظر شده بود).

در سال 1960 میلادی، سری B140 به بازار معرفی شد که از لحاظ فرم بدنه، هیچ تفاوت بارزی با سری B40 نداشت و تنها تغییراتی هم که در آن روی داده بود، به مواردی همچون تعویض جلوپنجره و نیز افزایش فاصله میان دو محور جلو و عقب، ختم می‌گردید. این سری، از پیشرانه‌ای 1.5 لیتری بنزینی به توان 71 اسب بخار بهره می‌برد که قادر بود ماکزیمم سرعتی معادل 95 کیلومتر بر ساعت را برایش فراهم کند.

نسل دوم جونیور در ژانویه سال 1962 میلادی، به جهانیان معرفی شد. این نسل در دو سری متفاوت و با کدهای 40 و 41 عرضه شد و از طرح به‌مراتب مدرن‌تری هم نسبت به نسل پیشین خود برخوردار بود. در نمای جلو، به‌جای دو چراغ گرد نسل قبلی، از چهار چراغ استفاده شده و گلگیرها هم به میزان بیشتری در درون بدنه ادغام شده بودند. همچنین، هر یک از چرخ‌های این خودرو از سیستم فنربندی مستقل بهره می‌برد. این سری از جونیور، علاوه بر پیشرانه 1.5 لیتری سابق، به یک پیشرانه 1.9 لیتری بنزینی جدید هم مجهز شده بود. پیشرانه‌ای که از توانی معادل 85 اسب بخار برخوردار بود و سرعت نهایی این وانت‌بار را به 110 کیلومتر بر ساعت می‌رساند.

چندی بعد، یک پیشرانه 2.2 لیتری دیزلی هم برای این سری معرفی شد که از توانی معادل 70 اسب بخار برخوردار بود. سری 40، نخستین خودروهای تجاری میان سایز ساخت نیسان بود که از ظرفیت حمل باری معادل 2 تن برخوردار بود. سری 40 تا سال 1966 میلادی در مدار تولید بود و در سال 1966 میلادی جای خود را به سری 41 داد. سری 41 هم از لحاظ فرم بدنه هیچ تفاوت خاصی با سری 40 نداشت و تنها پیشرانه 1.9 لیتری دیزلی آن دستخوش بهسازی شد، بدین نحو که حجم آن با 0.1 لیتر افزایش به 2 لیتر رسید و توانش نیز از 83 اسب بخار به 92 اسب بخار افزایش یافت که همین امر ماکزیمم سرعت این خودرو را با ده عدد افزایش، به 120 کیلومتر بر ساعت رساند. و در نهایت، در همین دوره بود که پیشرانه‌های 6 سیلندر برای جونیور معرفی شد.

و اما سومین نسل و یا آخرین نسل از جونیور که کماکان در کشورمان در حال تولید است، برای نخستین بار، در اکتبر سال 1970 میلادی (مهرماه سال 1349 شمسی) پا به عرصه وجود نهاد. این خودرو که با نام سری 140/141 به تولید رسید، نسبت به نسل پیشین خود به‌مراتب مدرن‌تر بود. این نسل از جونیور، در آغاز از سه پیشرانه متفاوت بهره می‌برد که دو تای آن بنزینی و یک نسخه آن نیز دیزلی بود. نسخه‌های بنزینی در احجام 1.6 و 2 لیتری عرضه می‌شدند. کوچک‌ترین نسخه از این نسل که با کد شاسی N140 روانه بازار شد از ظرفیت حمل باری معادل 1.5 تن برخوردار بود ولی نسخه 2 لیتری بنزینی آن قادر بود تا 1.75 الی 2 تن بار را با خود حمل نماید. ناگفته نماند که نسخه 2 لیتری این خودرو از توانی معادل 99 اسب بخار برخوردار بود و کد شناسایی آن نیز H20 بود.

سری 140/141 جونیور، در وهله اول برای رقابت با تویوتا استات (STOUT) روانه بازار شده بود، خودرویی که در آن روزها از معروف‌ترین وانت‌بارهای ساخت تویوتا و حتی ژاپن به شمار می‌آمد و به تعداد نسبتاً زیادی هم وارد کشورمان شده بود. البته نیسان جونیور همواره از لحاظ اهمیت و شهرت در مکانی پایین‌تر از تویوتا استات جای داشت.

در سال 1974 میلادی، تعداد محدودی از این سری، با نام نیسان میلر روانه بازار شد که موفقیت چندانی را هم کسب نکرد. در سال 1975 میلادی، سری 141 روانه بازار شد که از لحاظ فرم بدنه کاملاً مشابه سری 140 بود و دراین‌بین، تنها پیشرانه‌های آن جهت رعایت قوانین مربوط به آلایندگی، اصلاح و بهسازی شده بودند. زیرا در همین سال (1975 میلادی)، مقررات جدیدی برای گازهای خروجی از اگزوز وضع شده بود. در این میان، پیشرانه ضعیف 1.6 لیتری از سبد تولیدات نیسان حذف شد و توان خروجی پیشرانه 2 لیتری هم به نحو معناداری کاهش یافت و از رقم 99 اسب بخار به 92 رسید.
فروش خودروهای این سگمنت در اوایل دهه هشتاد میلادی به نحو شایان توجهی کاهش یافته بود و همین امر موجب شد که کمپانی نیسان فکر جایگزینی برای این خودرو را کنار نهد. و مسئله مهم‌تر هم آن بود که جونیور با تکنولوژی عقب مانده خود، به هیچ وجه توان مقابله با وانت‌بارهای پیشرفته ساخت تویوتا و دیگر همتایان خود را نداشت. همه این موارد دست در دست هم موجب شد که در سال 1982 میلادی، تولید این خودرو برای همیشه در ژاپن متوقف شود.

اما توقف تولید نیسان جونیور در سی و چهار سال پیش موجب نشد که این مرکب ستبر آهنین به تاریخ بپیوندد بلکه همان‌طور که خودتان بهتر آگاهید، در گوشه‌ای از این عالم سرزمینی وجود دارد که کمابیش پذیرای هر نوع خودروی کهنه و وامانده‌ای است و مشتریانی دست‌به‌نقد بسیاری هم دارد که با آغوش باز مقدم هر چهارچرخه‌ای را گرامی می‌دارند و سال‌های سال نیز به انتظارش می‌نشینند!…. در همان دوره‌ای که این خودرو از مدار تولید در ژاپن کناره گرفت و وارد وادی بازنشستگی شد، تولید آن تحت لیسانس نیسان در شرکت سایپا آغاز گردید. تاریخ شروع این اقدام نیز ماه فوریه سال 1983 میلادی (بهمن 1361 شمسی) بود، یعنی دقیقاً سی و سه سال پیش. البته پیش از این تاریخ و در سال 1349 شمسی، تولید پیکاپ های بزرگی با نام نیسان جونیور 2000 یا زامیاد 24 در کارخانه زامیاد آغاز شده بود، این پیکاپ ها از ظرفیت حمل باری معادل 3.8 تن برخوردار بودند. ناگفته نماند که «زامیاد» نام یک شرکت خصوصی خودروسازی بود که در سال 1342 شمسی احداث گردید و محل آن نیز در سه‌راه آذری واقع شده بود، البته در سال 1350 شمسی، محل این کارخانه به جاده تهران – کرج انتقال یافت.

تا سال 1377 شمسی، نیسان جونیور توسط شرکت سایپا و با موتورهای 2.4 لیتری (با کد Z24) تولید و با نام سایپا 24 روانه بازار شد. از آنجایی که در آن دوره، پیشرانه‌های این خودرو مستقیماً از ژاپن وارد می‌شد بالطبع از استهلاک اندکی هم برخوردار بود و همین امر نیز رضایت خاطر خریداران آن را تا حد زیادی تأمین می‌کرد و بر مواردی چون قدیمی بودن طرح، ضعف قوای ایمنی و…. سرپوش می‌نهاد. در سال 1377 شمسی، تولید این خودرو از شرکت سایپا به زامیاد واگذار شد و نامش هم مجدداً از سایپا 24 به زامیاد 24 تغییر داده شد و روند ایرانیزه شدن آن شتابی دوچندان به خود گرفت و در مقابل، رضایت خریدارانش هم رفته‌رفته کمتر شد.

نکته جالب اینجاست که پس از طی این همه سال، هنوز هم این خودرو از همان پیشرانه 2.4 لیتری نیرو می‌گیرد، پیشرانه‌ای که تنها از توانی معادل 114 اسب بخار برخوردار است. البته از چندی پیش، یک پیشرانه 2.8 لیتری ساخت چین هم بر روی این خودرو قابل سفارش است که کد شناسایی آن Z28 ND می‌باشد و در دو نسخه گازسوز و دیزلی هم عرضه می‌شود. خروجی توان این پیشرانه، در هر دو نسخه گازسوز و دیزلی معادل 93 اسب بخار و گشتاور آنها 225 نیوتن متر است.

نیسان جونیور یا زامیاد 24 کماکان با همان طرح اولیه خود در ایران تولید می‌شود، طرحی که دستکم نزدیک به نیم قرن سابقه دارد و این امر در دنیایی که غالب سازندگانش، بین 4 و یا حداکثر 8 سال یک مدل را در خطوط تولید خود نگاه می‌دارند، به‌نوعی یک رکورد به‌حساب می‌آید، البته رکوردی کاملاً منفی!… در سال‌های اخیر، بر روی همین پلت‌فرم، مدل‌های دیگری همچون شوکا و پادرا نیز عرضه شدند که این مدل‌ها نیز به‌رغم تبلیغات فراوانی که پیرامونشان صورت پذیرفته و روبان‌های بسیاری هم برای رونمایی و افتتاحشان پاره شده است! کماکان نتوانسته‌اند اقبال عمومی چندانی را متوجه خود سازند.

بی‌شک این خودرو به دلایل متعددی نیاز به تعویض دارد ولی متأسفانه آن‌چنان سیستم حمل‌ونقل درون‌شهری و برون‌شهری کشورمان به وجودش گره خورده است که به‌یک‌باره نمی‌توان آن را از این عرصه حذف نمود و از طرفی، کمتر خودروی باری را می‌توان در دنیای امروز یافت که به‌اندازه نیسان جونیور ترکیبی از توانمندی و ارزانی نسبی را توأمان با خود داشته باشد؛ منظور از ارزانی هم در اینجا، یعنی بهایی که خریدش را برای اکثریت خریداران متوسط و زیر متوسط آن توجیه کند. زیرا همان‌گونه که خودتان بهتر آگاهید، در حال حاضر بهای وانت‌بارهای مدرنی که از توان باری نسبتاً مشابهی با این خودرو برخوردارند – حتی بدون عوارض گمرکی و مالیات‌ها – چندین مرتبه بیشتر است و همین مسئله است که تعویض آن را به‌صورت امری بغرنج و پیچیده‌ای درآورده است. با همه این‌ها، برای این خودروی قلدر ولی ناامن باید دنبال جانشین درخور و شایسته‌ای بود، جانشینی که از بها و توانایی مشابه یا همسانی با آن برخوردار باشد و درعین‌حال، الزامات روز ایمنی را هم به حد کفایت پاس نموده باشد.